Een oorlog op het continent, de VS onder leiding van een president die speelt met het idee om uit de NAVO te stappen en felle concurrentie op het wereldtoneel: het zijn roerige tijden voor de Europese Unie. Volgens Kuhn hebben de gebeurtenissen grote invloed op de staat van de Europese identiteit: ‘In verschillende enquête-onderzoeken komt duidelijk naar voren dat inwoners zich de afgelopen jaren steeds sterker Europeaan voelen. Crises werken vaak versterkend voor het opbouwen van een collectieve identiteit. Zo zag je tijdens de coronacrisis een flinke groei, en ook nu, in turbulente politieke tijden, lijken mensen zich te beseffen dat de EU er niet voor niets is.’

Verandering in discours

Wat Kuhn ook merkt, is dat het discours over Europa verandert. ‘Zowel de mainstream politieke partijen als de radicaal-rechtse partijen praten nu anders over Europa,’ legt ze uit. ‘Radicaal-rechtse partijen waren eerder sterk eurosceptisch en pleitten voor een exit uit de Europese Unie, maar tegenwoordig hanteren ze een andere toon. Ze willen de Europese Unie van binnenuit veranderen en hervormen naar een nationalistisch ideaal.’

Als voorbeeld haalt Kuhn het partijprogramma van Patriots for Europe aan, een conservatieve partij die eerder fel tegen Europa was, maar nu positief spreekt over het beschermen van een Europese identiteit. ‘Ze gebruiken Europa inmiddels meer als etnisch-cultureel begrip. Eigenlijk zeggen ze dat Europa goed is, maar dan vooral het Europa van de witte natiestaten dat niet-moslim is.’

Tegelijkertijd ziet Kuhn ook andere Europese partijen op het politieke spectrum een andere toon aanslaan over de EU. ‘Veel partijen die pro-Europa waren, zijn dat nog steeds – maar schuiven meer naar rechts op. Ze lijken het concept van de kosmopolitisme te laten varen en presenteren Europa meer als beschermheer tegen invloeden van buitenaf. Tekenend hiervoor was de speech van Josep Borrell, de voormalige EU-buitenlandchef, bij de European Diplomatic Academy. Hij omschreef Europa als een ‘tuin’ die beschermd moest worden tegen de invasie van de ‘jungle’.

Optreden in de media

De verschuiving in het discours is voor Kuhn reden om zich als wetenschapper vaker in de media te profileren. ‘Ik schrik ervan als ik zie hoe de leuzen van radicale partijen simpelweg worden nagepraat en hoe nonchalant over de opkomst van dit sentiment wordt gedaan’, zegt Kuhn. ‘We leven in een tijd waarin het als wetenschapper ontzettend belangrijk is om je geluid te laten horen in de media. Ik zie het ook als een verantwoordelijkheid voor academici om je bevindingen duidelijk en interessant te communiceren en zo verbinding met een breder publiek te blijven zoeken

In de collegezaal merkt Kuhn de kentering ook. ‘Toen ik tien jaar geleden aan mijn studenten uitlegde dat de Europese Unie bijvoorbeeld belangrijk was om oorlog te voorkomen, was dat iets heel ergs abstracts. Vooral een oorlog waarbij werd gevochten met manschappen – dat werd afgedaan als iets uit het verleden. Ik merk dat studenten daar nu heel anders tegenaan kijken.’