Gaswinning in Groningen heeft Nederland getransformeerd. Het heeft de staat en oliebedrijven miljarden opgeleverd, de Nederlandse bevolking cv-ketels gebracht en Groningen aardbevingen en vernielde dorpen. Het gaswinningsdossier is het verhaal van Nederland in het Antropoceen; het tijdsgewricht waarin de mens de doorslaggevende factor is in de transformatie van het klimaat en de natuur. De gaswinning leek veel welvaart op te leveren, maar sloeg ook de ecologische balans uit het lood. Bodemdaling, aardbevingen, en broeikasgasemmissies vormen de keerzijde van de modernisering van Nederland.

Juist in de maatschappelijke discussies over dit onderwerp is een historisch perspectief cruciaal: hoe moeten we ons beeld van het verleden bijstellen nu we de schaduwzijden van de gaswinning onder ogen moeten zien? Welke lessen zijn er te leren? Welke vragen mogen we niet vergeten? Het werk van de Parlementaire enqûetecommissie aardgaswinning Groningen was een belangrijke aanleiding om dit gesprek te verdiepen. Dit jaar rondde de commissie haar werkzaamheden af. In het najaar waren er publieke verhoren en in het voorjaar presenteerde de commissie een bijna 2000 pagina’s tellend rapport.

Wij, Peter en Marin, hebben met de onderzoeksgroep Environment & Society de activiteiten van de enquêtecommissie als aanleiding genomen om de geschiedenis van gaswinning kritisch tegen het licht te houden. Het belangrijkste doel was het verruimen van de kaders van het debat en wijzen op de blinde vlekken van de commissie. Daarnaast brachten we het gasdossier onder de aandacht op de momenten dat media dat niet deden, bijvoorbeeld in de periode tussen de verhoren en de publicatie van het rapport. Concreet ondernamen we vier initiatieven:

Het belangrijkste project was de wekelijkse nieuwsbrief ‘Tot op de bodem.’ Wekelijks schreef een lid van de onderzoeksgroep Environment & Society een bijdrage over een aspect van de gaswinning dat vanuit haar of zijn onderzoek relevant was. Op die manier verzamelden we een brede waaier aan inzichten over de geschiedenis van de gaswinning. De nieuwsbrief liep van oktober 2022 tot en met de presentatie van het rapport in februari 2023. De zeventien afleveringen zijn door honderden abonnees gelezen, waaronder leden van de Tweede Kamer, journalisten, medewerkers van de enqûetecommissie en – belangrijker nog – inwoners van Groningen. De Groningse journalist en auteur Ineke Noordhoff prees de nieuwsbrief voor het openen van nieuwe perspectieven op de gaswinning.

Omdat we juist rondom dergelijke dossiers veel van elkaar kunnen leren, hebben Peter en Marin daarnaast twee expert meetings georganiseerd met journalisten van NOS, NRC en Follow the Money die over de gaswinning schrijven. We spraken over wat ons opviel aan de geschiedenis van de gaswinning en de parlementaire enquête, hoe we onderzoek doen en over de open vragen die we nog hadden.

Een maand na de publicatie van het rapport hebben we een bijeenkomst in Spui25 georganiseerd om te reflecteren op de conclusies van de enquêtecommissie, de blinde vlekken van het rapport en de reacties op het rapport. Tijdens de bijeenkomst gingen journalisten, academici en het publiek met elkaar in gesprek over het rapport.

Tot slot hebben we stukken voor verschillende bladen en kranten geschreven om meer aandacht te generen voor het rapport en kanttekeningen te plaatsen bij het debat, zie het Nederlands Dagblad, de Nederlandse Boekengids en Jacobin. Daarnaast was Peter te gast op BNR Nieuwsradio om het werk van de commissie te duiden en Marin in de Groningse podcast Wonderlaand om te vertellen over de geschiedenis van de gaswinning. Naar aanleiding van hun stukken in de nieuwsbrief zijn anderen ook in de media verschenen, zoals Jouke Turpijn op BNR Nieuwsradio.