For best experience please turn on javascript and use a modern browser!
You are using a browser that is no longer supported by Microsoft. Please upgrade your browser. The site may not present itself correctly if you continue browsing.
In haar pas verschenen boek De Kriterionmeisjes duikt historicus Anna Eva Boogaard in de verhalen van twaalf UvA-studentes die tijdens de Tweede Wereldoorlog actief waren in het verzet. Na de oorlog stonden zij aan de wieg van de Amsterdamse studentenbioscoop Kriterion. Ondanks hun bijzondere verhalen zijn deze jonge verzetshelden in de vergetelheid geraakt. Boogaard, die zelf als student bij Kriterion werkte, brengt daar verandering in. ‘Deze studentes waren betrokken bij het redden van tientallen Joodse kinderen.’

Hoe is het idee voor dit boek ontstaan?

‘Ik begon met mijn onderzoek toen ik zelf bij bioscoop Kriterion werkte, tijdens mijn studie Geschiedenis. In 2019 vroeg het Amsterdamse 4 en 5 mei comité of iemand van Kriterion op Bevrijdingsdag een presentatie kon geven over de oorlogsgeschiedenis van de bioscoop. Aangezien ik graag vertel en de enige was die geschiedenis studeerde, kwam die vraag bij mij terecht. Wat ik toen ontdekte over verzetsgeschiedenis van de eerste medewerkers van de bioscoop, maakte dat ik dit verder wilde onderzoeken.’

Wat ontdekte je?

‘Dat het verzet van de mannen wél bekend was, en dat van de vrouwen niet. Hoe dat kon, en wat de vrouwen in het verzet hadden gedaan, werd het onderwerp van mijn masterscriptie. Dat liep alleen een beetje uit de hand – er bleek zoveel te vertellen! En dus is er nu een boek.’

Op deze foto staan vier van de UvA-studentes uit het boek: Carina Roeters van Lennep, Anna Kijzer, Lyd de Weerd en Mieke Mees. Samen vormden zij vanaf 1942 het Tweede Oorlogsbestuur van de A.V.S.V. Ze waren het 'ondergedoken' bestuur; vandaar dat ze het grappig vonden om onder de tafel te gaan liggen voor de bestuursfoto in plaats van erachter te zitten. (Foto uit archief familie Wybenga)

Welke rol speelden deze studentes in het verzet?

'De studentes in mijn boek vervulden allemaal een andere rol in het verzet. Dat maakt dat hun geschiedenissen als een soort puzzelstukjes in elkaar passen en zo een totaalbeeld geven van de verzetsrol van vrouwen. Ze waren betrokken bij het redden van tientallen Joodse kinderen, vervalsten persoonsbewijzen, organiseerden illegale colleges, redden hun beste Joodse vriendinnen, smokkelden wapens, bonkaarten, duizenden guldens, voedsel of kranten. Alle vrouwen waren betrokken bij verschillende vormen van verzet en waren hier fulltime mee bezig.' 

Wat heb je tijdens je research voor dit boek nog meer ontdekt over vrouwen in het verzet?

‘Ten eerste: vrouwen waren essentieel voor het verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog. Zonder de vrouwen konden veel taken niet goed worden uitgevoerd, de vrouwen redden Joodse kinderen, verzorgden onderduikers, regelden de communicatie voor de geheime dienst, smokkelden voedsel, bonkaarten en wapens, en nog veel meer.'

Copyright: nb
Het idee van de zogenaamd zwakke en onschuldige vrouw bleek een dekmantel waardoor de vrouwen ongezien honderden mensen konden redden. Anna Eva Boogaard

‘Mijn tweede conclusie gaat over de positie van de vrouw en hoe daarmee werd omgegaan. Vrouwen hadden in de samenleving een andere positie dan mannen, kwamen vaak in ondergeschikte rollen terecht of werden gezien als zwak. Maar anders dan vaak gedacht, waren de vrouwen in het verzet hier geen slachtoffer van, maar gebruikten ze dit als hun grootste wapen. Het idee van de zogenaamd zwakke en onschuldige vrouw bleek een dekmantel waardoor de vrouwen ongezien honderden mensen konden redden.’

Is de rol van vrouwen in de Tweede Wereldoorlog ook in algemene zin onderbelicht?

‘Ja, ons beeld van de oorlog klopt niet! Het is te lang door mannen gedomineerd geweest, terwijl de vrouwen zo ongelofelijk veel hebben betekend. Zoals bijvoorbeeld alleen al bij de inval op 10 mei, waarbij duizenden vrouwen in actie kwamen om bij te dragen aan de verdediging van ons land. Zoveel zelfs dat de organisatie in Amsterdam de toestroom niet aankon en de inschrijvingen voor vrouwelijke vrijwilligers moest worden stopgezet. Toch bestaat het beeld dat de vrouwen thuis afwachtten en de mannen gingen vechten aan het front. Dit is maar een voorbeeld, maar het is tekenend voor ons onvolledige beeld van de oorlog.’

A.E. (Anna) Boogaard

Faculty of Humanities

Geschiedenis